21 maja obchodzimy Europejski Dzień Obszarów Natura 2000
OBSZAR NATURA 2000
Ochrona przyrody w rozumieniu ustawy o ochronie przyrody, polega na zachowaniu, zrównoważonym użytkowaniu oraz odnawianiu zasobów, tworów i składników przyrody, a jej głównym celem jest utrzymanie stabilności ekosystemów i procesów ekologicznych oraz zachowanie różnorodności biologicznej. Utworzono różne formy ochrony przyrody charakteryzujące się różnymi wartościami przyrodniczymi, służące różnym celom oraz spełniające każda inną rolę.
W Polsce działania na rzecz ochrony przyrody sięgają IX w., najmłodszą zaś formą ochrony przyrody jest obszar Natura 2000. Wprowadzono ją w 2004 r., związana jest z przystąpieniem Polski do Unii Europejskich i wraz z innymi obszarami wszystkich państw członkowskich tworzy Europejską Sieć Ekologiczną obszarów ochrony Natura 2000. Funkcjonuje niezależnie od wcześniej istniejących u nas form ochrony i jest raczej uzupełnieniem obowiązujących, dzięki temu w Polsce rozbudowano silny system ochrony przyrody.
Celem tworzenia obszarów Natura 2000 jest objęcie ochroną najcenniejszych siedlisk przyrodniczych oraz rzadkich gatunków roślin i zwierząt zagrożonych wyginięciem. Wyróżniamy dwa typy obszarów Natura 2000:
– obszary ptasie – specjalnej ochrony ptaków (OSO), oraz
– obszary siedliskowe – specjalne obszary ochrony siedlisk (SOO) i obszary mające znaczenie dla Wspólnoty (OZW).
Podstawą ich funkcjonowania są dwie dyrektywy, tzw.:
- Dyrektywa ptasia (dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/147/WE z dnia 30 listopada 2009 r. w sprawie ochrony dzikiego ptactwa – wcześniej dyrektywa Rady 79/409/EWG z dnia 2 kwietnia 1979 r. w sprawie ochrony dzikiego ptactwa) określająca kryteria do wyznaczania ostoi dla gatunków ptaków zagrożonych wyginięciem;
- Dyrektywa siedliskowa (dyrektywa Rady 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 r. w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory) ustalająca zasady ochrony pozostałych gatunków zwierząt, a także roślin i siedlisk przyrodniczych oraz procedury ochrony obszarów szczególnie ważnych przyrodniczo.
Rezerwat przyrody Krzemionki Opatowskie stanowi cenny obiekt przyrodniczy w krajowym systemie obszarów chronionych. Na terenie rezerwatu także funkcjonuje obszar Natura 2000 kod: PLH260024. Możemy wyróżnić trzy typy siedlisk z załącznika I Dyrektywy Siedliskowej:
- Siedlisko 6210 Murawy kserotermiczne Festuco-Brometea
Murawy kserotermiczne to ciepłolubne zbiorowiska trawiaste o charakterze stepowym, których występowanie uwarunkowane jest warunkami klimatycznymi, glebowymi i orograficznymi. Są to zbiorowiska mające postać barwnych muraw, o bogatej i zróżnicowanej florze, często z udziałem gatunków reliktowych oraz rzadkich. Występują zwykle na suchym podłożu o odczynie zasadowym lub obojętnym, bogatym w węglan wapnia.
- Siedlisko 9170 Grąd środkowoeuropejski i subkontynentalny Galio-Carpinetum i Tilio-Carpinetum
Jest to zbiorowisko leśne i szerokim, naturalnym zasięgu – przede wszystkim wielogatunkowe, żyzne lasy liściaste z przewagą dębu i graba. Siedliska grądu charakteryzują się dużym bogactwem florystycznym i złożoną strukturą drzewostanu. Degradacja grądów wynika z prowadzonej gospodarki. Przejawia się to uproszczoną strukturą przestrzenną i wiekową, obniżeniem wieku drzewostanu, malejącą zawartością martwego drewna.
- Siedlisko 91I0 Ciepłolubne dąbrowy Quercetalia pubescenti-petraeae
Świetliste, umiarkowanie lub silnie ciepłolubne lasy dębowe to kresowe postaci subkontynentalnych kserotermicznych dąbrów lub śródziemnomorskich kserotermicznych lasów dębowych. Występuje drzewostan o luźnym zwarciu, a podszyt jest umiarkowanie rozwinięty. Charakterystyczną cechą jest bogactwo gatunków – rośliny lasów liściastych, borów, łąk, muraw kserotermicznych i ciepłolubnych zarośli, w tym gatunków rzadkich i zagrożonych w skali całej Polski. Część płatów dąbrów ciepłolubnych ma w naszym kraju ma charakter antropozoogeniczny. Wypas zwierząt był czynnikiem zatrzymującym sukcesję zbiorowisk leśnych i zapewniającym właściwe warunki dla roślin termofilnych.
Na terenie rezerwatu Krzemionki występują 2 gatunki roślin z załącznika II Dyrektywy Siedliskowej, w tym gatunki priorytetowe – dzwonecznik wonny i obuwik pospolity. Stwierdzono także występowanie ważnych dla Europy gatunków zwierząt z załącznika II Dyrektywy Siedliskowej i z załącznika I Dyrektywy Ptasiej, w tym gatunki priorytetowe – pachnica dębowa oraz ptaki: dzięcioł białoszyi, dzięcioł średni, gąsiorek, jarzębatka, lerka.
Największym zagrożeniem dla siedliska jest ekspansja lasu. Zwarcie drzewostanu oraz podszytu negatywnie wpływa na stan zachowania i ochrony gatunków występujących tu roślin. Zabiegi ochrony czynnej prowadzone w obrębie neolitycznego pola górniczego zapewniają właściwe warunki świetlne dla zwiększenia liczebności populacji cennych i zagrożonych gatunków.
Ustawa z 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz.U. 2004 Nr 92 poz. 880)
